ئامادێوس، نمایشێکی سەرسوڕهێنەر پێشکەش دەکات کە تێکەڵەیەک لەگەڵ چیرۆکێکی نامۆی عەقڵی مۆسیقای نایابدا، ڤۆڵفگانگ ئامادێوس مۆزارت. خۆم بە بەختەوەر دەبینم کە تێڕوانینێکم لەبارەی ژیانی مۆزارت و چیرۆکە گەورەکەی و چۆنێتی بەخشینی شێوە و پێناسەی بە مۆسیقاکەی وەرگرت. پێم وایە هێزی فیلم لە داهێنەری دەرهێنەرەوە سەرچاوە دەگرێت. جگە لە پێشکەشکردنی چیرۆکێکی ئاسایی، ئامادێوس لە ڕوانگەی ڕکابەرەکەیەوە، ئەنتۆنیۆ سالیێری، دەگێڕدرێتەوە. لە سایەی فۆرمانەوە ئەم بۆچوونە وایکرد ئامادێوس سەرنجڕاکێش و لەبیرنەکراو بێت. لە فیلمەکەدا دوو پیاوی زۆر ئاڵۆز و ناکۆک (مۆزارت و سالیێری) دەبینین کە ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ کێبڕکێ دەکەن بۆ ناساندن و قەدرزانی. بێگومان نابێت چاوپۆشی لە ئەدای نایابی ف.مۆرای ئەبراهام بکەین کە هەردوو خەڵاتی ئۆسکاری باشترین ئەکتەر و گۆڵدن گڵۆبی لە خەڵاتی باشترین ئەکتەر لە ساڵی ١٩٨٤ بەدەستهێنا بەهۆی ڕۆڵی لە فیلمی ئامادێوس. بە یەک ڕستە، ئامادێوس شاکارێکی ڕاستەقینە و پێویستە هەر کەسێک بیبینێت.

شاکارێکی گرنگی کولتووری سەردەمی خۆی. ٢٠٠١ ئۆدێسەی بۆشایی ئاسمان بە تەواوی ئەگەری زۆرەوە گەورەترین فیلمی زانستی خەیاڵیە لە دوای فلمی (interstellar) چونکە پێم وانیا هیچ فیلمێک بەراورد بکرێت بەو شاکارە مەزنەی کریستۆفەر نۆلان. هەر چۆنێک بێت کاتێک خەڵک باس لە چەمکی گەشتکردن بۆ بۆشایی ئاسمان دەکەن لە فیلمدا ئەم فیلمە بەبێ گومان یەکێک لە گەورەترین فیلمەکانی سەدەی بیستەم هەمیشە دێتە بەرچاو. تەنها ئەو بیرۆکە و بابەتانەی لەم فیلمەدا خراوەتەڕوو، بەڕاستی زەمینەسازین. مەرج نییە دیالۆگێکی زۆر هەبێت بۆ ئەوەی مرۆڤ لە خودی ئەو چەمکە تێبگات کە لە کاتی فیلمەکەدا چی ڕوودەدات لە ڕاستیدا لانیکەم نیو کاتژمێر لە فیلمەکەدا هیچ دیالۆگێک نییە بە هیچ شێوەیەک. تەنانەت بە ئەکتەری سەرەکی فیلمەکەش نازانم، لە ڕاستیدا کارەکتەری ناوەندی ئەم فیلمە بەڕێکەوت بوونەوەرێکی زیرەکی دەستکردە ‏‎کە بە هاڵ ٩٠٠٠ ناسێنراوە کۆمپیوتەرێکی ناوەندییە کە یارمەتی تیمی کەشتییەکە دەدات لە ڕێگەی کەشتییەکەیان بۆ ئەوەی موشتەری کۆنتڕۆڵ بکەن. ٢٠٠١ ئۆدێسەی بۆشایی ئاسمان پێوەرێکی بۆ بیرۆکەی مرۆڤ دژی ئامێر دانا و ئەم بیرۆکانە دواتر لە کارەکانی داهاتووی دا دیار بوون. هەروەها دەبێت لەبیرمان بێت ئەم فیلمە پێش ڕۆژانی کاریگەرییە تایبەتەکانی ستایلی سی،ج،ئا ی زەق و زەق بڵاوکرایەوە بەڵام شێوازی کوبریک هەستی پێدایت کە لە بۆشایی ئاسماندایت تەنها ئیلهامبەخش بوو. ئیتر باسی ئەوە ناکەم کە یەکێک بێت لە سەرنجڕاکێشترین بەکارهێنانەکانی مۆسیقای لە مێژووی سینەمادا. ئەم فیلمە هەموو ئەو کارانە دەکات کە فیلمێکی زانستی خەیاڵی پێویستیەتی. هەروەها یەکەم فیلم بوو کە هەموو زانستەکانی پشت گەشتکردن بۆ بۆشایی ئاسمان بە وردی هێنایە ئاراوە. بۆیە ئەگەر تا ئێستا نەتبینیوە، پێشنیارت بۆ دەکەم سەیری ئەم شاکارە سینەمایە بکە.

ئایا ئەوە جەیمی فۆکس بوو یان لە ڕاستیدا ڕەی چارڵز ڕۆڵی خۆی بینی؟؟؟ جەیمی فۆکس ئەوەندە منی ڕاکێشا بۆ کارەکتەری خۆی کە ڕەی بوو، کە لە ڕاستیدا لەبیرم چوو کە سەیری جەیمی فۆکس دەکەم! ئەم فیلمە یەکێک بوو لەو "چیرۆکە ڕاستەقینە" باشترانەی کە ماوەیەکە بینیومە. جەیمی وای لێکردم هەست بکەم کە لە ڕاستیدا ڕەی بە شێوەیەکی شەخسیی دەناسم. لە دەنگی وەک ڕەی چارڵزەوە تا ئاماژەکانی وەک ڕەی چارڵز، جەیمی فۆکس ڕەی لەسەر شاشە زیندوو کردۆتەوە. تەنها شتێک کە چاوەڕێی ئەوەم نەدەکرد، ئەو فرمێسکانەی کە لە کاتی دیمەنی پرسە لە چاوەکانمدا هەڵئاوساون. فلاشباکەکانی ڕابردووی ڕەی یارمەتیت دەدا تێبگەیت کە بۆچی و چۆن ڕەی چارڵز بووە ئەو ئەفسانەیەی کە ئەمڕۆ هەیەتی. دوو پەنجەی گەورە و سەرێک دەدەم بەم فیلمە! "ڕەی" پێویستە بیبینیت!

دوای بینینی ئەم شاکارە سینەماییە، پێویستە سوپاسگوزار بین کە توانای بیستنمان هەیە، چونکە لەم فیلمەدا نیعمەتی "بیستن" نیشانمان دەدات کە چ نیعمەتێکی گەورەیە.

پێشتر فیلمەکەم نەبیستبوو و چاوەڕێی ئەوەم دەکرد فیلمەکە بە تەواوی شاکارێک بێت. هەڵە مەکەن ئەمە شاکار نییە بەڵام چێژم لە ژینگەی شارۆچکەی ڕۆژئاوا وەرگرت و بینینی زۆرێک لە ڕووخساری بەناوبانگ کە نمایشێکی خراپیان کرد. جین هاکمان تێکدەر وەک هەمیشە، بێزارکەرترین ئەکتەرە لە فیلمەکەدا. لیۆناردۆ دیکاپریۆ ڕۆڵی خۆی کەمێک زۆر خۆبەزلزانانە دەگێڕێت و زۆر زۆر جوان دەردەکەوێت بۆ ڕۆژئاوای کۆن و پیس. ڕوسیل کراون تەنانەت بیرم ناچێت ڕۆڵی لە فیلمەکەدا چی بووە. شارۆن ستۆن تاکە کەسە کە ئاستێکی شایستە پێشکەش دەکات، بە کڵاوێکی کاوبۆیەوە تاڕادەیەک جوان دەردەکەوێت. بە گشتی فلمێکی زۆر باش نیە بەڵام ئەگەر کاتی بەتاڵ و هەیە نازانی سەیری چی بکەی ئەوا با ئەمەیان بێت.

‎فیلمێکە دەربارەی هاوڕێیەتییەکی لەدەستچوو و زۆر تاریک و بێهیواکەرە. کۆڵین فارێل باوەرپێنەکراو بوو، بێگومان برێندان گلیسۆنیش هەروا. لە ڕاستیدا تەواوی کاستەکە نایابە. فیلمی "دێوەزمەکانی دوورگەی ئینیشرین" فیلمێکی زۆر خەمۆکە و ئەمەش نەدەکرا جیاوازی هەبێت چونکە فیلمێکە دەربارەی هاوڕێیەتییەکی تێکچووە. بەڕاستی نەمدەزانی چاوەڕوانی چی بکەم بەڵام لە ڕاستیدا زیاتر لە یەک ڕووەوە تووشی شۆک بووم. بێگومان ئەم فیلمە لەو جۆرە فیلمانەیە کە بۆ ماوەیەک لەگەڵت دەمێنێتەوە.

سانجوڕۆ وەک فیلمەکانی تری کورۆساوا شاکارێکی ڕاستەقینەیە وێناکردنی بەهێزە بۆ کلتوری کۆنی ژاپۆن، تۆشیرۆ میفونە بە ڕۆلگێرانە نایابەکەی فیلمەکەی بە چێژتر کردوە وەک و سامورایێک کە زۆر سەرسامم پێی، کورۆساوا لێرەدا چیرۆکێکی داستانی جوانی ئامادە کردووە بەڕاستی سەرسامم بە کارەکانی.

بە پێی ئەوەی دووەم فیلمی ئاکیرا کورۆساوایە دەییبینم خۆم بە خۆشحال دەزانم کە بینەری کارەکانی ئەم دەرهێنەرە مەزنە بووم، جارێکی تر نیشانی دەدەت کە دەرهێنەرێکی چەندە مەزن بووە. لە سەرەتاوە تا کۆتایی یۆجیمبۆ شاکارێکی ڕاستەقینە و بێ کەموکوڕییە. ئەو کەش و هەوایەی کە بەهۆی دەنگ و کاری کامێرا دروست دەبێت، لە یەک کاتدا سەرنجت ڕادەکێشێت و لە هەر خاڵێکدا ڕەتیدەکاتەوە وازی لێبهێنیت. تۆشیرۆ میفونە وەک هەمیشە لە ڕۆڵی سەرەکیدا نایاب و سەرنجڕاکێشە وەک ساموراییەکی بێ کەموکوڕ کە دوو باندی ڕکابەر لە دژی یەکتر دەبینێت. وێناکردنی ئەو سامورایە بەهێزە، بەڵام میهرەبانە، ڕکابەری نمایشە گەورەکەی دەکات لە فیلمی حەوت سامورایدا. بە کاستێکی درەوشاوە و نوکتەیەکی نایاب و دیمەنی ئەکشنی نایاب، بەڕاستی شایەنی بینینە.

‎ئەوەی بە سەرسوڕهێنەرم زانی ئەوەیە کە چۆن دەتوانم لەم فیلمە ٣ کاتژمێرییەدا دابنیشم و بمەوێت زیاتر بیبینم و لێی بێزار نەبم! قووڵی کارەکتەرەکان و کارلێکی نێوانیان تەواو جێگەی سەرنجە. کورۆساوا دەرهێنەرێکی درەوشاوە و لەم فیلمەدا نیشان دەدات کە چەندە لە سەردەمی خۆی پێشکەوتووە. خێراییەکە بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر خێرا دەبێت بەبێ ئەوەی هەستی پێ بکەیت و ناتوانیت خولەکێکی لێ لەدەست بدەیت. فیلمێکی سەرنجڕاکێش و لە ئێستا بەدواوە هەوڵ دەدەم کارەکانی کورۆساوای زیاتر ببینم. وە ئەمە بۆ ئەو کەسانە نییە کە بەدوای کات بەسەربردندا دەگەڕێن. شایەنی دوو جار سەیرکردنە بۆ ئەوەی زیاتر لەم شاکارە سینامایە تێبگەیت.

‎چیرۆکی گەورە و ئیلهامبەخشی پەیوەندی نێوان براکان و لێبوردنیان بەرامبەر بە باوکیان تێکەڵ بە چیرۆکی mma ‎ باش و کۆتای سۆزداری.

دوو جار سەیری فیلمەکەم کردووە. یەکەم جار کە ئامادە نەبووم بۆ هیچ شتێک. تێگەیشتم کە فیلمەکە تەنها فیلمێکی جەژنی کریسمس نییە، بەڵکو لێکۆڵینەوەیەکە لەسەر پەیوەندییەکانی مرۆڤ. باس لەوە دەکات کە چۆن ئەو هەڵبژاردنانەی لە ژیاندا ئەنجامی دەدەین کاریگەرییان لەسەر خۆمان و کەسانی دیکە هەیە، بەبێ گوێدانە ئەوەی کە ئایا هەڵبژاردنەکە ئەوەیە کە ئێمە بەڕاستی دەمانەوێت. بەهای ڕاستەقینەی ژیان ئەوەیە کە کەسانێک هەبێت کە خۆشت دەوێن. هەموو شتەکانی تر بە سادەیی حساب ناکرێن و هەر بۆیە ئەو هەڵبژاردنانەی لە ژیاندا دەیکەین بە زۆر یان نا، درۆ یان نا، ئەوەندە گرنگ نین، بەو پێیەی کە پەیوەندییان بەو کەسانە نییە کە خۆشمان دەوێن. تەنها هەڵبژاردنەکان سەبارەت بەو کەسانەی خۆشمان دەوێن دەبێ ڕاست بن و بە زۆر نەبن. دووەم جار کە سەیری فیلمەکەم کرد نەک تەنها بەهۆی کوالیتیەکەیەوە دلم پڕ بوو، بەڵکو لەبەر ئەوەی ئەو پەیامەی سەرەوەم لەبیر کردبوو، فیلمەکەش بۆ جاری دووەم بیری هێنامەوە. بڕیارمدا ئەم پێداچوونەوەیە بنووسم بۆ ئەوەی جارێکی تر لەبیری نەکەم و بە هەمووان بڵێم "چاکەیەک لەگەڵ خۆت بکە و سەیری ئەم شاکارە ڕاستەقینەیە بکە".

‎دوو جار سەیری فیلمەکەم کردووە. یەکەم جار کە ئامادە نەبووم بۆ هیچ شتێک. تێگەیشتم کە فیلمەکە تەنها فیلمێکی جەژنی کریسمس نییە، بەڵکو لێکۆڵینەوەیەکە لەسەر پەیوەندییەکانی مرۆڤ. باس لەوە دەکات کە چۆن ئەو هەڵبژاردنانەی لە ژیاندا ئەنجامی دەدەین کاریگەرییان لەسەر خۆمان و کەسانی دیکە هەیە، بەبێ گوێدانە ئەوەی کە ئایا هەڵبژاردنەکە ئەوەیە کە ئێمە بەڕاستی دەمانەوێت. بەهای ڕاستەقینەی ژیان ئەوەیە کە کەسانێک هەبێت کە خۆشت دەوێن. هەموو شتەکانی تر بە سادەیی حساب ناکرێن و هەر بۆیە ئەو هەڵبژاردنانەی لە ژیاندا دەیکەین بە زۆر یان نا، درۆ یان نا، ئەوەندە گرنگ نین، بەو پێیەی کە پەیوەندییان بەو کەسانە نییە کە خۆشمان دەوێن. تەنها هەڵبژاردنەکان سەبارەت بەو کەسانەی خۆشمان دەوێن دەبێ ڕاست بن و بە زۆر نەبن. دووەم جار کە سەیری فیلمەکەم کرد نەک تەنها بەهۆی کوالیتیەکەیەوە دلم پڕ بوو، بەڵکو لەبەر ئەوەی ئەو پەیامەی سەرەوەم لەبیر کردبوو، فیلمەکەش بۆ جاری دووەم بیری هێنامەوە. بڕیارمدا ئەم پێداچوونەوەیە بنووسم بۆ ئەوەی جارێکی تر لەبیری نەکەم و بە هەمووان بڵێم "چاکەیەک لەگەڵ خۆت بکە و سەیری ئەم شاکارە ڕاستەقینەیە بکە".

‎ئەمڕۆ بە ڕێکەوت ئەم فیلمەم دۆزیەوە. بەڕاستی ئیلهامبەخش بوو بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی لەسەر بنەمای ڕووداوە ڕاستەقینەکانە کە وات لێدەکات بیر لە ژیان بکەیتەوە و چەند مرۆڤی گەورە هەبوون و بوونیان هەیە کە شەڕ بۆ جیهان دەکەن. باس لە خۆڕاگری، هێز، هیوا، خۆشەویستی و وە لەگەڵ بڕێکی گونجاو لە چاوەڕوانی و گرژی و توندوتیژی دەکەن. فیلمێکی جوانە پێشنیار دەکەم سەیری کەن.

‎کاتێک هێزگەلێکی گەورەتر لە ئێمە بۆ هیچ کورت دەکرێینەوە، شتەکانی تر دەبنە شتێکی سەرەکی. لێرەدا ئامانجی (ئوسلاندەر) دابینکردنی ناشتنێکی دروستە بۆ کوڕێک کە لەسەر دەستی نازیەکان لە ئاوشڤیتز مردووە. ئەمە چیرۆکی دڵتەزێنە لە پێدانی شتێک کە لە کۆتاییدا هیچ پاداشتێک بۆ ئەم پیاوە پێشکەش ناکات. لە ڕاستیدا دەبێتە هۆی مردنی ئەوانی تر. هەروەها پێویستی بە ئازایەتییەکی زۆر زیاترە لە هەر شتێک کە بتوانین بیری لێ بکەینەوە. پێم وایە ئەوەی ئێستا لە غەزە دەگوزەرێت بەشێک لە بابەتەکانی تێدایە. مرۆڤەکان بەناوی سەرووترەکانەوە سەردەبڕدرێن کە دادەنیشن و لەسەر بیروباوەڕە خۆپەرستەکانیان دەمێننەوە. بۆیە زۆرێک لە فیلمەکان هۆلۆکۆستیان تێدایە و سەختە شتێکی ڕەسەن بدۆزیتەوە. چی لەوە خراپترە کە هەموومان دەیزانین؟ ئەمیش ئەوەندە تاریکە و ئەوەندە بێهیوایە.

هیچکۆک توانای ئەوەی هەیە بچێتە ناو مێشکی بینەرانی خۆیەوە و بە شۆک و ترسناکییەوە بەجێیان بهێڵێت، هەست دەکەیت وەک وروژاندنێکی نوێ وایە هەرچەندە چەند جارێک بینیوتە، بە راستی سەرسامم بە خەیالی هیچکۆکەوە. ئەو جۆرە فیلمەی کە زیاترە لە کلاسیکێک، گەوهەرێک یان شاکارێک. چونکە شۆڕشێکە. پێناسەکردنی ئاسان نییە بەڵام بەهێزە بۆ گۆڕینی ژانرێک و بۆ ئیلهامبەخشین بە کەسانێک. بوێر، سەیر، سەرسوڕهێنەر. چونکە هێزی هونەری بلیمەتی سینەما دەگەڕێنێتەوە. دیمەنی خۆشۆردنەکە، نمایشی ئەنتۆنی پێرکنز، یەکەم قوربانی سەرکەوتنی فیلمەکە، باڵندەکان و دوا دیمەنەکان بەشێکن لە ئاماژەی کولتووری. یەکێکە لە ڕۆڵە گەورەکانی جانێت لی، فیلمەکە گۆڕەپانێکی گەورەی نهێنییەکان، لاوازییەکان، چارەسەرەکان و کەوتنەکانە.و نەخشەی هەستەکان بە وردبینییەکی نزیکەی سارد. چونکە تەنها پەیوەندی بە مرۆڤە ونبووەکان و گەڕان بەدوای هەستەوە هەیە بۆ ژیانیان.

‎فیلمی (ئێستا کۆتای دنیایە) گەورەترین فیلمی جەنگییە و یەکێکە لە فیلمە کلاسیکە گەورەکان. تەوەر و ڕومیناشنەکانی دەربارەی کۆمەڵگا و شەڕ و دەروونی مرۆڤ لە سەردەمی دژە کولتوری ئەمڕۆدا بەهێزتر لە جاران دەنگ دەدەنەوە. دیدگای بوێرانەی فرانسیس فۆرد کۆپۆلا پشتگیری دەکرێت بە نمایشە نایابەکانی ‎هەوڵدەدات هەموو شتێک بە یەکجار ئەنجام بدات و ئەوەش ڕاستە بەڵام ئەوەشە کە وای لێدەکات ببێتە یەکێک لە فیلمە ڕەسەنەکانی جەنگ. پێوانەی ڕاستەقینەی فیلمێکی جەنگی مەزن ئەوە نییە کە وامان لێبکات بۆ لایەنێک لە بەرامبەر لایەنەکەی تردا ڕەگ داکوتێنین، بەڵکو بریتییە لە تێڕامان لە سروشتی شەڕ و خودی بارودۆخی مرۆڤ. فرانسیس فۆرد کۆپۆلا بە زیرەکی و وەستایانە ئەم کارە دەکات بە ڕاستی سەرسورهێنەرە.

‎یەکەم: ئەوەت لەبەرچاو بێت کە سەیرکردنی فیلمەکە قورسە بەهۆی چڕی پڵۆتەکەیەوە کە دیدێکی ترسناک و ڕاستەقینەی تاوانێک نیشان دەدات کە کچێکی بێدەسەڵاتی تەمەن ١٧ ساڵ تێیدا بەشدارە. بۆیە توندوتیژی زۆر و ترس و شێتی و هتد. هەرچەندە بۆ قەرەبووکردنەوەی هەموو ئەوانە، بە دڵنیاییەوە دڵخۆش دەبیت بە ئەزموونی سینەماکاری زۆر جوان و نمایشە سەرسوڕهێنەرەکان، کە لێرەدا ئاشلی کامینگزی گەورە نمایش دەکات کە تەنها دیاردەییە لە ڕۆڵەکەدا. هیچ هۆکارێک بۆ تاوانەکان نییە جگە لە نەخۆشییە سێکسییە شێتەکانی ئەو دوو هاوسەرە، کە جۆرێکە لە ئالوودەبوون یان غەریزەیەکی پاکی دڕندەیی. هەرچەندە توندوتیژی هەیە، بەڵام ئەوە توندوتیژی دەروونییە کە زۆرترین جیاوازی هەیە.

‎بەڕاستی ئەمە فیلمێکی کلاسیکە بۆ ئەو کەسانەی کە لە کاتی سەیرکردنی فیلمدا قەدری هونەری ڕاستەقینە دەزانن. فیلمەکە لە بنەڕەتدا هەمووی باس لە ژیانی خەڵکی دەرەوەی شارەکانی ئەمریکا دەکات بەڵام بە شێوەیەکی زۆر واقیعی دانراوە. ئەمە فیلمێکی گەورەی دەروونناسییە چونکە بڕێکی زۆر زانیاری لەسەر پرۆسەکانی گەشەکردن پیشان دەدات. بێگومان نواندن و دیالۆگی ناو فیلمەکە باشترین بەشە. فیلمەکە بە پلەی یەکەم لەسەر بنەمای ڕۆڵی کیڤن سپەیسییە کە ئەو دەیگرێت و بە تەواوی سەرسامی کردم کاتێک بینیم. هەروەها ویس بێنتلی زۆر باش بوو. ئەوە سیناریۆکەیە کە بەڕاستی منی جووڵاند و وای لێکردم بە توندی بیر لە ژیان بکەمەوە دوای بیستنی هەندێک قسەی. بەڕاستی فیلمێکی نایاب و باش دروستکراوە. پێشنیاری ئەکەم سەیری کەن.

حەزم دەکرد درێژتر بوایە چونکە بەشەک لە جەستەم دەیویست دادپەروەری بێتە ئاراوە، بە راستی ئەو کارە هونەریەم خۆشویست، بە دڵنیایەوە هێواشە، بەڵام زۆر باش دروست کراوە.

بە گشتی فیلمی The Prestige فیلمێکی سەرسوڕهێنەرە. کریستوفر نۆلان سیحرەکەی خۆی لەسەر بینەر ئەنجام دەدات بە بەکارهێنانی ئێمە لە جیهانێکدا کە پڕە لە پێچ و پەنا لە هەموو گۆشەیەکدا. جاکمان و بەیل وەک هەمیشە درەوشاوەن، مایکل کەین ڕۆڵی کارەکتەری هاوشێوەی ڕاهێنەر دەگێڕێت بە ناوی کاتەر بە لەهجەیەکی بەهێزی کۆکنی، و سەرسوڕهێنەر دەیکات، هەموو شتێک لەبارەی فیلمەکەوە لە ڕوانگەی منەوە باوەرپێنەکراوە، هەرچەندە پێویستی بە چەندین بینین دەبێت بۆ ئەوەی بە تەواوی لە خاڵی فیلمەکە تێبگەین. بەڵام کاتێک تێگەیشتم چی ڕوویداوە، سەرسام بووم. نمایشەکان، مۆسیقا، نووسینەکان نایاب و سەرنجڕاکێشن وە بەو شێوەیەی فیلمەکانی تری نۆلان باسی لێناکرێت. ئەمە فیلمێکی نایاب و ناوازەیە کە پێویستە هەموو فیلمدۆستێک بیبینێت.

‎بە هیچ شێوەیەک خراپ نییە، فیلمێکی نایابیش نییە. بەڵام، ئەگەر هاندەری ئیستوود بیت، و شێوازی دەرهێنانەکەی بزانیت، ئەوا حەزت لەم فیلمە دەبێت. وەک هەمیشە فیلمەکە باس لە ونبوونی پەیوەندییەکان و دۆزینەوەی خۆشەویستی دەکات، وە چۆن وایە لەوێ بن بۆ یەکتر.

من هەردوو ئەکتەرەکەم خۆشدەوێت، بەڵام پلان A یان بەکارنەهێناوە بۆ ئەم فیلمە. بەهیوای ئەوەی تەنها بەهۆی پیلانێکی گاڵتەجاڕانە و باوەڕپێنەکراوەوە سنووردار کرابن کە یاساناسەکەی پێشوو وەکو یاساناسێک مامەڵە ناکات، ژنە خۆشەویستەکە قسەیەکی خراپ لەبارەی هاوسەرەکەیەوە نادات، و 5 کەس دەتوانن بچنە ژوورێکی هۆتێلەوە هێرش بکەنە سەر کەسێک کە پەنجەکانی ببڕن و کاکی پۆلیس بڵێ بەرگریکردنە لە خۆت. چ گاڵته‌يه‌كه. ئەمە سوکایەتییە بە بینەرەکانت و تەنها نوسینێکی تەمبەڵی نیشان دەدات. ئەمەیە کە نووسەرێکی پیشەیی پێ دێتە پێشەوە؟

لوتکەی فیلمەکە ئەو ڕەزامەندییە نادات کە چاوەڕێی دەکەیت، باش بوو بەڵام ئەکرا باشتر بێت.

‎بەدرێژایی ساڵان ئەم فیلمە وەک یەکێک لە شاکارەکانی هیچکۆک سەیر دەکرێت. بە کەسایەتیترین و سۆزداریترین و ئاڵۆزترین فیلمەکانی هیچکۆک ناوزەد کراوە. من لەگەڵ هەموو ئەم شتانەدام جگە لە یەکێک، ئەم فیلمە کارە شاکارەکەی هیچکۆکە. هەموو ئەوانی تر بە بەراورد بەم شتە کاڵ دەبنەوە. لێرەدا نمایشی باوەرپێنەکراو هەیە لەلایەن جیمی ستیوارت کە ڕۆڵی گەورەترین دژە پاڵەوانی ژیانی پیشەیی خۆی دەگێڕێت و کیم نۆڤاک کە جوانییە سەرسوڕهێنەرەکەی و کەسایەتییە ناوازەکانی لەم فیلمە تاریکەدا دەدرەوشێتەوە. هەموو شتێک لەبارەی ئەم فیلمە و سینەماکاری و چیرۆک و قووڵایی و هتدەوە، لەسەر ئەم کارە هونەرییە سەرسوڕهێنەر و سوریالییەی فیلمێک، خەفەتبار و چەقبەستووت بەجێدەهێڵێت. بەڕاستی بێ کەموکوڕییە. ئەگەر هاندەری هیچکۆکیت و ئەمەت نەبینیوە پێویستە هەر ئێستا بیبینیت.

پەیوەندی و ئاڵۆزی کارەکتەرەکان ناچارمان دەکات بەڕاستی گرنگی پێبدەین و تووشی شۆک بین کە ئەم فیلمە چۆن کۆتایی دێت. لوتکەی ڕووداوەکان خەیاڵییە، بەدیهێنانی جەختکردنەوەیەکی دیاردەیی لەسەر تەنیایی و داڕمانی کارەکتەرەکان. داهێنان لە چوارچێوەدان بە کردەی ماددە هۆشبەرەکان کاریگەرییەکی سەرنجڕاکێش لەسەر بینەر بەجێدەهێڵێت. ئەگەر لێم بپرسن پێویستە ئەم فیلمە لە قوتابخانەکان بۆ منداڵان بگێڕدرێتەوە بە تەیبەت ولاتە ئەورپیەکان. بەو شێوەیە بە دڵنیاییەوە ئالوودەبووانی ماددە هۆشبەرەکان کەمتر دەبوو، چونکە من ڕێگەیەکی باشتر نازانم بۆ ئەوەی نیشان بدەم کە چۆن ئەم ماددە هۆشبەرانە دەتوانن ژیانی کەسێک لەناو ببەن. هەروەها مۆسیقاکە بەراستی نایابە، هەروەها بەشترین کۆتای کۆتایی فیلمەکەیە. ئەمە یەکێکە لەو فیلمانەی کە بێباکانەت ناهێڵێت و بە دڵنیاییەوە دوای بینینی زۆر کاریگەری لەسەرت دەبێت. هەر بۆیە ڕەنگە ئەم فیلمە کوپێک چای هەمووان نەبێت. دەستان خۆش بۆ تازە کردنەوەی سیرڤەرەکان🖤

هەموو کەسێک حەزی لەم فیلمە نابێت، بەڵام ئەگەر تۆ حەزت لە فیلمەکانی دەیڤید لینچە، ئەم فیلمەت خۆش دەوێت. دەنگەکەی سەرسوڕهێنەرە، نازانم کێ بیری لەوە کردۆتەوە کە گۆرانی in dreams لە لایەن roy Orbison بیخاتە ناو فیلمەکەوە، هەڵبژاردەیەکی تەواو بوو . چێژم لە هەموو خولەکێکی فیلمەکە وەرگرت و دەمتوانی دووبارە و سێبارە سەیری بکەم و هەر جارێک سەیری دەکەمەوە وەک ئەوە وایە وردەکاریێکی نوێ بگرم. من نامەوێت زۆر لەسەر فیلمەکە بڵێم چونکە هیچ وشەیەک نیە بۆ وەسفکردنی ئەوەی کە چۆن هەستم پێکردووە کاتێک سەیری فیلمەکەم کردووە، ئەزموونێکە دەبێت خۆت بیبینیت. بەراستی سەرسامم بە خەیاڵی لینچ، چۆن بیری لە نوسینی چیڕۆکێکی وا سەیر و باوەرپێنەکراو کردۆتەوە.

‎فیلمەکە لە سەرەتاوە تا کۆتایی جێگەی سەرنجی خۆی هێشتۆتەوە. هەمووان لە خەباتدان بۆ مانەوە و دەیانەوێت بگەڕێنەوە ماڵەوە. کاتێک شکست ئەبەدی بێت، مانەوە گەورەترین سەرکەوتنە. نۆلان گەورەیی و شکۆمەندی شەڕی نەگرت، تەنیا ترس و مردن و نائومێدی. کەواتە لە ڕوانگەی نۆلانەوە، تەنها شتێک کە دەرهێنەر دەتوانێت بیکات، بینەر بگەڕێنێتەوە بۆ بەرەکانی شەڕ لەو کاتەدا، هەست بکات کارەکتەرەکان هەست بە چی دەکەن و بترسن کارەکتەرەکان لە چی دەترسن. بەڵام لە کۆتاییدا مرۆڤەکان هێشتا هیوایان بە سروشتی مرۆڤ هەیە.

‎زۆر فیلم ناتوانن توخمە دراماتیکییە جدییەکان و زانستی خەیاڵی بەو شێوەیە بێ کێشە تێکەڵ بکەن. فیلمەکە بەردەوام پێشبینی دەکات و وا دەکات پرسیار بکەیت کە هەمووی بەرەو کوێ دەڕوات. زۆر فیلم ناتوانن بتوانن سەرت لێ بشێوێنن و سەرسامت بکەن بە شێوەیەک کە بە تەواوی سەرقاڵت بکات.جيم کاری لێرەدا باشترین نمایشی ژیانی پیشەیی پێشکەش دەکات و تەنها بەهرەی گشتی خۆی وەک ئەکتەرێک دەسەلمێنێت.

بۆ دووەم جار سەیرم کرد لەبەر ئەکتەری دلخۆزم ماثیۆی بلیمەت کە نمایشێکی تۆکمە پێشکەش دەکات و هەستی "بەرنامەی تەلەفزیۆنی تاوانی ڕێکارەکان"ی فیلمەکە بەرز دەکاتەوە. زۆر پێچ و پەنا هەیە کە بەدوای کەیسێکی تاڕادەیەک زۆرەملێدا دێت. پارێزەری لینکۆڵن درامایەکی یاساییە لە سەرووی ئاستی ئاساییەوە و بە تایبەتی خاڵی دەستپێکردنی ڕۆڵی جددی نایابی ماثیو.

‎دوای سەیرکردنی فیلمەکە تاکە شتێک کە هاتە مێشکم کە خۆشەویستی ڕاستەقینە هیچ سنوورێکی نییە، هیچ سنوورێکی تەمەنی نییە. فیلمەکە ئەوەندە باشە کە دەتباتە لێوارەوە و ڕاستگۆ بم لەگەڵتدا دوای بینینی فیلمەکە گریام! زۆر کەم فیلم هەیە کە وات لێدەکات بگریت. ئەگەر سەیری فیلمەکە بکەن دڵنیاتان دەکەمەوە کە هەرگیز نائومێد نابن. ئەگەر هەرگیز هەستت بە خۆشەویستی ڕاستەقینە کردووە دەبێت سەیری ئەم فیلمە بکەیت دەبینیت بیست خولەکی یەکەم زۆر باش نییە بەڵام دوای ئەوە فیلمەکە دەست پێدەکات و سەرنجت بەرەو لای خۆی ڕادەکێشیت. فیلمەکە بە ژنێک دەست پێدەکات کە تووشی لەبیرچوونەوە بووە و پیاوێکی پیر چیرۆکەکەی بۆ دەگێڕێتەوە و لەگەڵ تێپەڕبوونی چیرۆکەکەدا سەرنجڕاکێش دەبێت٫

‎دووەم فیلمی دلخوازم لە کارەکانی وۆنگ کار-وای ڕاستەوخۆ دوای چۆنکینگ ئێکسپرێس.

بە بەراورد بە فیلمەکانی تری نۆلان لاواز دەردەکەوێت. هۆکاری ئەمەش خودی نۆلانە. دوای ئەوە کارێکی هێندە نایابی کرد کە ئەم فیلمە لاواز دەردەکەوێت، بەڵام فیلمێکی زۆر باشە ، ئەگەر حەزت بە فلمەکانی نۆلانە ئەوە شایەنی بینینە .

‎‌ئەم فیلمە هونەرییەکی پاکە لەلایەن هەندێک لە باشترینەکان. تەنها بیر لەوە بکەرەوە فیلمێک دروست بکەیت بەبێ شاشەی سەوز و cgi!! پشت بە بەهرەی ئەکتەرەکان، دەرهێنەر، سینەماتۆگرافی، سیناریۆ، دەرهێنانی هونەری لەنێو بەهرەمەندەکانی تردا دەبەستێت. مەزاجەکە بەپێی کەش و هەوا و دیمەنەکە دادەنرێت. هەستەکان بێ کەموکوڕییە و گەشەی هەموو کارەکتەرەکان سەرسەختە. ئێمە ڕاهاتووین کە تۆم هانکس وەک ئەهریمەنێکی بێ ڕۆح بۆ ئەهریمەنەکانی خەمۆکی ببینین بەڵام ئەو بە وردبینییەکی باوەڕپێنەکراو ڕۆڵەکە پەرەپێدەدات. ئەمە یەکێکە لەو فیلمانەی کە دەبێت زیاتر لە جارێک سەیری بکەن بۆ بینینی وردەکارییە نایابەکانی نواندن لە لوتکەی خۆیدا.

ئەمە فیلمێکی جوڵاوە لە زۆر ئاستدا. یەکەم: کەیسێکی نادادپەروەری ترسناک لە لایەن سیستەمی یاسایی بەریتانیاوە دەگێڕێتەوە، لە سەردەمێکدا کە پەیوەندییەکانی نێوان ئینگلیز و ئێرلەندیەکان لە ئاژاوەدا بوون. لە ژێر ئەمەدا چیرۆکێکی جووڵاو هەیە کە چۆن گەمژەیی و بەختی خراپی گەنجێک خۆی و خێزانەکەی لە خراپترین بارودۆخەکاندا دەنیشێنێتەوە و چۆن لەو دۆخەدا گەشە دەکات و پێدەگات. ساتەکانی ئازاری ڕاستەقینە و ناسکی ڕاستەقینە هەیە، لە نێوان جێری و باوکیدا لەکاتێکدا لە ژووری زیندانەکە هاوبەشن. هەروەها ساتەکانی چاکە و خراپە لە هەردوو دیوی "جەنگ"دا هەیە، ساتەکانی لاوازی بە دەرئەنجامە ترسناکەکانەوە. دانیال دەی-لویس ڕۆڵی جێری ڕۆڵێکی باوەڕپێنەکراو پێشکەش دەکات، بە زیندوویییەک کە فیلمەکە گرتۆتەوە، هێزی ئارام و هێمنی باوکی هاوسەنگییەکی تەواو زیاد دەکات. فیلمی بەناوی باوکەوە فیلمێکە لە بینینی پەشیمان نابیتەوە و بەم زووانە لەبیرت ناچێتەوە.

‎بەڕاستی فیلمێکی نایابە کە بە دڵنیاییەوە شایەنی سەیرکردنە. ‎هەموو شتێک لە کۆتاییدا بە ڕێکوپێکی کۆدەبێتەوە و تەواو جێگەی ڕەزامەندییە. ‎من زۆر چێژ لە فیلمەکان وەردەگرم کە پرسیارێک دروست دەکەن و دواتر کات بەسەر دەبەم بۆ ئەوەی ڕێگەت پێبدەن هەوڵبدەیت و وەڵامەکە کاری لەسەر بکەیت، بە تایبەتی جێگەی ڕەزامەندییە کاتێک فیلمەکە لە کۆتاییدا وەڵامی پرسیارەکە دەداتەوە و تۆ کوێر بوویت لە وەڵامەکە، هەرچەندە بە درێژایی ماوە لەوێ بوو، بیر لە هەستی شەشەم بکەرەوە . ئەم فیلمە لەگەڵ ئەو یاسایەدا دەگونجێت و شتێکە کە پێویستە سەیری بکەیت. ‎هەروەها زۆر سەرسوڕهێنەرە بیر لەوە بکەینەوە کە کریستیان بەیل لەم بارودۆخە جەستەییەوە ڕاستەوخۆ بۆ باتمان رۆیشتووە.

هەموو کەسێک دەمرێت، ئەوەی گرنگە ئەوەیە کە ئایا چیرۆکێکی نایاب دەبێت کە دەربارەی تۆ بگێڕدرێتەوە کاتێک تۆ نەمایت. دێڕی دڵخوازی من لە فیلمەکەدا. بە راستی شایەنی بینینە.

‎کۆتاییەکەی زۆر وێرانکەر بوو هەر بۆیە ئەمە یەکێکە لە باشترین فیلمەکان کە بینیومە. ئەگەر لە دوا دیمەندا سەرنج بدەیت، شێوازی دەرهێنانی سێلین سۆنگ، ئەوە ئەو شوێنەیە کە زمانی جەستە سەیری یەکتریان دەکرد چۆن بلێی دەیان ویست یەکتر ماچ بکەن ، وەستانی درێژ و چاولێکردنەکە، وەک بینەرێک، پێشبینی ئەوە دەکەیت کە ئەوە ڕووبدات چونکە دەزانی ئەوان مەبەستیان لێی بوو ‎بەڵام لە کۆتاییدا بە هیچ شێوەیەک ماچیان نەکرد. ئەمەش ئاماژەیە بۆ مەبەستی ڕاستەقینەی فیلمەکە، ئەوان وایان لە هیچ کام لە کارەکتەرەکان نەکردووە شتێک بکەن کە هەست بە خراپیی یەکتر بکەن، تەنها ئەوەیە کە مەبەست لێیان نەبووە لەم ژیانەدا بن، ڕەنگە مەبەستیان ئەوە بووبێت لەسەری بن ژیانی ڕابردوویان. دەستی کاک محمد خۆش بێت بۆ وەرگێرانی ئەم فیلمە جوانە 👏

‎فیلمێکی نایاب کە نیشانمان دەدات دەسەڵاتداران چۆن ناکارامەن. دیمەنە کورتە ناڕەزایەتییەکان سەرنجڕاکێشن دەرهێنەر پێمان دەڵێت، لەبری ئەوەی خوێندکاران ستەم بکەن، دەبوو ئەو هێزانە بەکاربهێنن بۆ گرتنی بکوژە زنجیرەکە. بێتواناییەکە بەهۆی تاوانباری بەدواداچوونەکانمانەوە دەدرێت.

ئەم فیلمە بەهۆی زۆر هۆکارەوە بەهێزە. "دادپەروەری" تاڵ لە کۆتاییدا، کاتێک تێدەگەن کە کوڕەکەیان بە خراپەکاریی کارەکانی خۆیان کوژراوە. شێوازی پاکی منداڵان، پێش ئەوەی ترسی ئەوانەی لە پاشخانی جیاوازەوە هاتوون، و ڕەگەزپەرستی و ڕقیان پێ بناسێنین. منداڵ دەتوانێت لە ڕابردوودا سەیر بکات کە تۆ چییت، و بزانێت تۆ کێیت. منداڵ گرنگی بە ڕەنگی پێستت نادات و نە ئاینەکەت و خەڵکی کوێیت. منداڵێک سەیری دڵت دەکات. تەوەری ئەم فیلمە بەلای منەوە دیارترین ئەو شێوازەیە کە منداڵێک دەتوانێت خۆی زەلیل بکات و دان بە هەڵە و شەرمەزارییەکانیدا بنێت، هەروەها ئەو شێوازەی کە منداڵێکی دیکە توانای لێبوردنی هەیە. بەڕاستی دڵخۆش و دڵتەنگی کردم لە هەمان کاتدا، چونکە لەکاتێکدا چاکەیەک هەیە کە ئێمە لە منداڵیدا خاوەنیین، ژیان ڕێگەیەکی هەیە بۆ لێدانی لە ئێمە لەگەڵ گەورەبوونمان. خەمۆکی و سترێسی سەر پارە و شەهوەت و سیاسەت و شەڕ و هتد دڵمان ڕەق دەکەنەوە. خۆزگە ژیان وەک ئەو کاتە سادە بووایە کە گەنج و هیوامان هەبوو و هەموو ئەوەی هەریەکێکمان بەڕاستی ویستمان لە قووڵایی دڵمان هاوڕێیەک بووین.

‎بیرمە دوای ئەوەی بۆ یەکەمجار سەیری ئەم فیلمەم کرد، نەمتوانی تێر بم و بەردەوام بووم لە گەڕان و گەڕان بەدوای فیلمی هاوشێوەدا. ‏Before Sunrise (1995)، Midnight in Paris (2011)، The Scent of Green Papaya (1993)’ ٫Fallen Angels (1995)٬... سەیری هەموو ئەمانە کرد بە دوای هەمان هەستی خۆپەرستانەدا کە ئەم فیلمە زۆر بە جوانی لەخۆی گرتووە. و لە کاتێکدا هەموویان لەڕادەبەدەر چێژبەخش بوون و لە ڕووی جوانکارییەوە دڵخۆشکەر بوون، بەڵام هەرگیز هەمان هەست و هەستەکانم لەواندا نەدۆزیەوە کە chungking گوزارشت لە مندا وروژاندبوو. ئەوە بوو کە تێگەیشتم کە بە سادەیی هیچ فیلمێک نییە کە ئەم ڤایبە ئیحراجییە، هیواخوازە، نۆستالژیکە بە باشی وەک ئەم فیلمە بهێنێتە ئاراوە. چۆنکینگ ئێکسپرێس کلاسیکە لەبەر ئەو هۆکارە، ناتوانرێت دووبارە بکرێتەوە و هیچ فیلمێک نییە کە تەواو بەم شێوەیە بێت. باشترین کارەکانی وۆنگ کاروای بەڕاستی.